Ἀγαπητοί μου Πατέρες καί Ἀδελφοί,
Παιδιά μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπημένα,
Μόλις πρὶν δυὸ Κυριακὲς καὶ ἐξ ἀφορμῆς τῆς παραβολῆς τοῦ πλουσίου καὶ τοῦ Λαζάρου, βρεθήκαμε ἐνώπιον τῆς ἀπληστίας ἀλλὰ καὶ τὴς σκληροκαρδίας ποὺ χαρακτηρίζει τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἐπενδύσει ὅλες τὶς ἐλπίδες τους γιὰ εὐτυχία στὰ ὑλικὰ ἀγαθά. Σήμερα, ὁ Χριστὸς θέτει ἐνώπιόν μας καὶ πάλι ἕναν πλούσιο, ὁ ὁποῖος ἔχει κάνει τὶς ἴδιες ἐπιλογές, τὸ χαρακτηριστικὸ ὅμως ποὺ ἀβίαστα ἀποκαλύπτεται καὶ ποὺ λαμβάνει σχεδὸν τραγικὲς διαστάσεις, εἶναι ἡ μοναξιά του.
Μὲ τὴν πρώτη ματιά, ἡ σημερινὴ Εὐαγγελικὴ περικοπή ἀφόρα σέ ἕνα γεγονὸς μεγάλης χαρᾶς. Ἕνας πλούσιος βλέπει τὴν σοδειά του νὰ ἔχει ξεπεράσει κατὰ πολὺ τὶς προσδοκίες του. Ἡ χαρὰ γεμίζει τὴν καρδιά του. Ὄχι ὅμως γιὰ πολύ. Σχεδὸν ἀμέσως, τὴν χαρὰ ἐπισκιάζει ἡ ἀνησυχία. Ἡ σοδειὰ εἶναι τόσο μεγάλη, ὥστε δὲν μπορεῖ νὰ ἀποθηκευτεῖ. Οἱ ἀποθῆκες του δὲν χωροῦν τόσο καρπό, ἂν καὶ εἶναι βέβαιο πὼς εἶχαν σχεδιαστεῖ γιὰ νὰ ἀποθηκεύσουν μεγάλη ποσότητα, πολλαπλάσια τῶν ἀληθινῶν του ἀναγκῶν. Στὴ σημερινή μας ἱστορία ὅμως, οἱ ἀληθινὲς ἀνάγκες δὲν ἔχουν μεγάλη σημασία. Σημασία ἔχουν τὰ ψυχικὰ κενὰ τοῦ πλουσίου, ποὺ ἡ μεγάλη του σοδειὰ καλεῖται νὰ καλύψει.
Ὁ ἀναγνώστης ἢ ὁ ἀκροατὴς τῆς σημερινῆς παραβολῆς θὰ ἐντοπίσουν ἐγκαίρως ὁρισμένες παράξενες λεπτομέρειες. Πρώτ’ ἄπ’ ὅλα, ἐνώπιόν μας βρίσκεται ἕνας ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἔχει ἐκτοπίσει ἀπὸ τὴν ζωὴ του κάθε ἀνθρώπινη παρουσία. Ἡ ἱκανοποίησή του φαίνεται μεγάλη, ἀλλὰ οὔτε συζήτηση νὰ τὴν μοιραστεῖ μὲ κάποιον ἀγαπημένο του συγγενή ἢ νὰ κεράσει κάποιον φίλο. Ὡς πλούσιος, εἶναι φυσιολογικὸ νὰ τὸν φανταστοῦμε νὰ μένει σὲ ἕνα μεγάλο σπίτι. Κανένα ἴχνος ὅμως ἀνθρώπινης παρουσίας δὲν ἐμφανίζεται στὸ παλάτι του. Ἐπικρατεῖ ἐρημιὰ ἀπόλυτη καὶ μία σιωπή, ποὺ μόνο τὰ δικά του βήματα ἴσως νὰ τὴν διέκοπταν κατὰ τὶς ἀτέλειωτες ὧρες τῆς μοναξιᾶς του. Τὰ πλούτη του εἶναι οἱ φίλοι του, τὰ πλούτη του εἶναι οἱ συγγενεῖς του, τὰ πλούτη του εἶναι ὁ Θεός του. Ὁ πλούσιος της σημερινῆς παραβολῆς μιλάει γιὰ τὴ σοδειά του σὰν νὰ μιλᾷ γιὰ κάποιον ἐπισκέπτη, ὁ ὁποῖος ἐμφανίζεται ξαφνικά. Γι’ αὐτόν, κάθε σπόρος τῆς σοδειᾶς εἶναι τόσο πολύτιμος, ὅσο ἕνας ἀγαπημένος φίλος ποὺ δὲν πρέπει ἔπ’ οὐδενὶ νὰ χαθεῖ. Ὁ καρπὸς εἶναι γιὰ αὐτὸν ἕνας ἀγαπημένος συγγενὴς ποὺ πρέπει πάσῃ θυσίᾳ νὰ βρεῖ τρόπο νὰ τὸν φιλοξενήσει, παραχωρώντας ἀκόμη καὶ ὁλόκληρο τὸ σπιτικό του. Μὲ τὴν ἀγωνία αὐτὴ παίρνει βιαστικὲς ἀποφάσεις. Ἀποφασίζει τὸ γκρέμισμα τῶν παλιῶν ἀποθηκῶν του, χωρὶς κὰν νὰ ὑπολογίσει τὸ κόστος. Ἀπ’ τὸ μυαλό του δὲν περνᾷ κὰν ἡ ὑποψία πὼς κάτι τοῦ εἶναι περιττό, ὥστε νὰ τὸ χαρίσει, ἤ, ἔστω, νὰ τὸ πουλήσει.
Τὰ παράξενα ὅμως συνεχίζονται. Ἀπὸ τὴν σημερινὴ Εὐαγγελικὴ περικοπή δὲν λείπουν οἱ διάλογοι. Μόνο ποὺ ὁ συνομιλητὴς τοῦ πλούσιου γαιοκτήμονα δὲν εἶναι ἕνας συνάνθρωπος ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ ἑαυτός του. Οὐσιαστικά, δὲν ἀκοῦμε διαλόγους ἀλλὰ μονολόγους. Μόνος του προβληματίζεται, μόνος του ἀναζητᾷ καὶ βρίσκει λύσεις, μόνος του ὀνειρεύεται εὐτυχισμένες στιγμές, τὶς ὁποῖες εἶναι βέβαιον πὼς ἐντελῶς μόνος του θὰ ἀπολαύσει.
Μήπως ὅμως, ἔστω κι ἔτσι, εἶναι εὐτυχής; Ὁ προσεκτικὸς παρατηρητὴς θὰ ἀντιληφθεῖ πὼς δὲν εἶναι. Πρὶν κἄν χαρεῖ τὴν σπουδαία του σοδειά, ἡ προσοχὴ τοῦ ἑστιάζεται στὸ πρόβλημα τῆς ἀποθήκευσης. Πρὶν κἄν ἡ ἱκανοποίηση προλάβει νὰ διαβεῖ τὸ κατώφλι τῆς καρδιᾶς του, ἐνεργοποιεῖται ἡ ἀνασφάλειά του. Πρὶν κὰν ἀπολαύσει τὸ παρόν, ὁ νοῦς του σχεδιάζει ἕνα ἀμφίβολο μέλλον, τὸ ὁποῖον τόσο τραγικὰ ἀκυρώνει ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ: «Ἀνόητε, ἀπόψε ζητῶ τὴν ψυχή σου».
Ἀλήθεια, σὲ τί κατάσταση νὰ βρίσκεται ἄραγε ἡ ψυχὴ τοῦ πλουσίου τῆς παραβολῆς; Εἶναι εὐτυχής; Εἶναι πλήρης; Ὄχι, ἀδελφοί μου. Ἡ ψυχὴ του ἀδυνατεῖ νὰ χαρεῖ, διότι τῆς προσφέρει ἀνούσια καὶ μάταιη τροφή. Δὲν ἐπιθυμεῖ ἀνθρώπους γύρω του διότι ὁ καθένας εἶναι γι’ αὐτὸν ἀπειλή. Δὲν ἐπιθυμεῖ τὸν Θεὸ μέσα του, διότι δὲν ἔχει οὔτε τὴν δύναμη οὔτε τὴν ἐπιθυμία νὰ ἀλλάξει τόν δρόμο του καὶ νὰ ἀκολουθήσει τὸν δρόμο τοῦ θελήματος τοῦ Δημιουργοῦ του, ὅπου κυριαρχοῦν ἄλλες προτεραιότητες καὶ ἄλλες προοπτικές. Σκέφτεται μόνος, ἀποφασίζει μόνος καί, τελικά, θὰ πεθάνει μόνος. Κανέναν δὲν ἀγάπησε, τίποτε δὲν μοιράστηκε, σὲ κανέναν δὲν προσέφερε κι ἔτσι, πέρασε τὴν σύντομη ζωὴ του χωρὶς νὰ καταλάβει ἀπολύτως τίποτα ἀπὸ τὴν οὐσία τῆς ζωῆς.
Συγχρόνως ὅμως στέρησε τὴν ψυχή του καὶ ἀπὸ τὴν χαρὰ ποὺ νιώθει κάποιος ὅταν δέχεται ἕνα ἀνέλπιστο δῶρο. Ὁ πλούσιος τῆς παραβολῆς μετέτρεψε τὰ δῶρα τῆς ζωῆς σὲ ἰδιοκτησία του. Καταχράστηκε τὰ δῶρα τῆς γῆς, γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν κόπιασε καὶ γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν αἰσθάνθηκε ποτὲ τὴν ἀνάγκη νὰ εὐχαριστήσει. Ὁ πλούσιος εἶναι συγχρόνως παράφρων καὶ ἀγνώμων. Καὶ ὡς τέτοιος, εἶναι καταδικασμένος νὰ ζήσει αἰωνίως στὸ «τίποτε», ὅπως στὸ «τίποτε» ἔζησε καὶ τὴν ἐπίγεια ζωή του.
Μπορεῖ ἡ σημερινὴ περικοπὴ νὰ μᾶς ἑλκύει μὲ τὴν γλαφυρότητα καὶ τὴν ἐνάργεια τῆς διηγήσεώς της. Ἂν ὅμως θελήσουμε νὰ ὠφεληθοῦμε ἀπὸ τὰ μηνύματά της, χρειαζόμαστε τὸ θάρρος τῆς αὐτοκριτικῆς. Μπορεῖ νὰ οἰκτίρουμε τὸν πλούσιο γιὰ τὶς ἐπιλογές του καὶ τὴν τραγικὴ μοναξιά του, πρέπει ὅμως νὰ ἀναρωτηθοῦμε, πόσες φορές, ἡ ἀναζήτηση πλούτου, ἐξουσίας καὶ τῆς «πικρῆς δόξας τῶν ἀνθρώπων», ὅπως ἀναφέρει ὁ ἅγιος Ἐφραὶμ ὁ Σύρος, βάρυναν περισσότερο καὶ στὴν δική μας ψυχὴ ἀπὸ τὴν ἀγάπη, τὴν συμπόνια καὶ τὸ μοίρασμα. Πόσες φορές, ὅπως ἐκεῖνος, ξεχάσαμε πὼς τὴν ψυχή μας, πέρα ἀπὸ τὰ ὑλικὰ ἀγαθά, εὐφραίνουν οἱ βαθιὲς καὶ εἰλικρινεῖς σχέσεις μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἡ ὁλόθερμη ἀφοσίωση στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Πόσες φορὲς ἄραγε ἔχουμε στερήσει τὴν ὕπαρξή μας ἀπὸ μία ζωὴ ἀγάπης πρὸς τὸν διπλανό μας καὶ εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸν Θεὸ καὶ Δωρητὴ ὅλων ἐκείνων ποῦ διαρκῶς μᾶς χαρίζει;
Γιὰ τὸν σημερινὸ πλούσιο, ἡ ὥρα τῆς ἀλήθειας σήμανε ξαφνικά, τραγικὰ καί, δυστυχῶς, χωρὶς δυνατότητα ἐπιστροφῆς. Ἐμεῖς, ὅμως, ἔχουμε ἀκόμη τὴν εὐκαιρία νὰ συνεφέρουμε τὸν ἄφρονα ἑαυτό μας, νὰ τὸν ἀπεγκλωβίσουμε ἀπὸ τὴν μοναξιὰ, τὴν φτηνὴ καὶ προσωρινὴ χαρὰ ποὺ προσφέρει ὁ ὑλικὸς πλοῦτος καὶ νὰ τὸν στρέψουμε πρὸς τὰ ἐκεῖ, ὅπου ἡ χαρὰ εἶναι βαθιὰ καὶ ἀνεξάντλητη. Μία χαρὰ ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης. Καί, ἐπιτρέψτε μου νὰ πῶ, τὸ ἴδιο νὰ πράξουμε καὶ μὲ τὰ παιδιά μας, πρὸς τὰ ὁποῖα, ἡ ἀλόγιστη προσφορὰ ἀποκλειστικὰ καὶ μόνον ὑλικῶν ἀγαθῶν ἐκ μέρους μας, τὰ ἀφήνει διψασμένα στὴν ψυχή, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ βιώνουν κενότητα ζωῆς, στέρηση ἀπὸ ἀληθινὴ φιλία καί, συχνά, θυμό, καθὼς διαισθάνονται πὼς τοὺς στεροῦμε μία ζωὴ μὲ βαθὺ νόημα καὶ ἀνώτερο σκοπό.
Ἀδελφοί μου,
Ἡ ζωή μας φαίνεται μικρὴ ἄλλα ἤδη βρισκόμαστε στὸ ξεκίνημα μιᾶς αἰωνιότητας, ἡ ποιότητα τῆς ὁποίας θὰ ἐξαρτηθεῖ ἀπὸ τὶς ἐπιλογές μας. Ἄς προσευχόμαστε μὲ βαθιὰ πίστη πρὸς τὸν Κύριό της χαρᾶς καὶ τῆς ἀγάπης, ὥστε νὰ μᾶς χαρίζει τὸ θάρρος καὶ τὴν δύναμη νὰ ἀπελευθερωνόμαστε ἀπὸ τὴν ἀπέραντη μοναξιὰ ποὺ πάντα συνοδεύει τὴν ἐξάρτηση ἀπὸ τὸν πλοῦτο καὶ νὰ ἔχουμε στραμμένη τὴν καρδιά μας πρὸς τὸ φῶς τοῦ προσώπου Του καὶ τὴν αἰώνια μακαριότητα ποὺ μόνον Αὐτὸς μπορεῖ νὰ μᾶς χαρίσει.
Ἀμήν.
Μὲ ὅλη μου τὴν πατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ